Co każdy maturzysta (i nie tylko!) powinien wiedzieć o... starożytności?

Cześć kochani!

Długo mnie tu nie było, ale jak już wspominałam jakiś czas temu - wszystkiemu są winne przygotowania do matury 😞 Zbliżają się coraz bliżej, dlatego pomyślałam, że warto przygotować mini powtórki dla każdego maturzysty, które także mogą zainteresować innych czytelników mojego bloga - w końcu warto się trochę dowiedzieć lub przypomnieć sobie o przeszłości literatury, czyż nie? ;)

W ramach tego przez najbliższe dwa tygodnie będą pojawiać się wpisy o różnych epokach literackich (a w ramach nich: ramy czasowe, najważniejsze lektury i dlaczego musimy je czytać, charakterystyka epoki i filozofia) oraz na koniec przedstawię kilka najczęstszych motywów maturalnych oraz zaproponuję argumenty, którymi możemy się posłużyć (nie koniecznie bazując na kanonie!). Mam nadzieję, że takie powtórki pomogą Wam powtórzyć materiał, a przy tym będą dla mnie idealną powtórką :) Wszystkie informacje, które zawrę, będą bazowały na materiale, na którym przygotowywałam się przez cały okres nauki w liceum.

Dzisiaj przygotowałam dla Was najważniejsze fakty ze starożytności, na którą w podręczniku szkolnym składają się dwa działy: Antyk i Biblia.

RAMY CZASOWE

Ramy czasowe antyku dość trudno sprecyzować, jeżeli chodzi o początek. Mówiąc o antyku mamy najczęściej na myśli okres I tysiąclecia p.n.e. do V w. n.e. kiedy to w 476r. doszło do upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego.

Z tego czasu pochodzi podział na 3 rodzaje literackie: Lirykę, Epikę i Dramat.

LIRYKA

Lirykę z tego okresu poznajemy autorstwa: Safony, Anakreonta, Tyrteusza oraz Horacego.

Liryki Safony to wiersze miłosne, często erotyki. Poznajemy je by poznać obraz miłości w tamtym okresie oraz ze względu na strofę saficką, która później jest wykorzystywana przez innych poetów. Strofa ta polega na tym, że 3 pierwsze wersy są jedenastozgłoskowe a czwarta to pięciozgłoskowiec. Takiej strofy używał Horacy czy Jan Kochanowski.

Liryki Anakreonta to wiersze o tematyce biesiadnej, chwalące uroki życia, nazywane później anakreontykami. Później anakreontyki tworzyli tacy twórcy jak: Jak Kochanowski, Jan Andrzej Morsztyn czy Adam Asnyk.

Liryki Tyrteusza (Tyrtajosa) to wiersze o tematyce patriotycznej, zachęcające do walki o ojczyznę. Nazywamy je poezją tyrtejską i w Polsce tworzyli je przede wszystkim romantycy np. Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki.

Poezja Horacego jest uważana za szczególnie ważną, ponieważ uważano go za najwybitniejszego poetę starożytności, a jego poezja nazywana była doskonałą. Pisał on o nieuchronności śmierci, ale najważniejszym motywem z jego twórczości było Exegi monumentum, które zapewnia o nieuchronności śmierci człowieka, ale potrzebie zostawienia po sobie śladu - w jego przypadku poezji. Jeszcze do XVIII wieku cała liryka europejska opierała się na jego poezji. W Polsce szczególnie inspirował się nim Jan Kochanowski.

EPIKA

Epika antyczna, którą poznajemy to fragmenty dzieł Homera - Illiada i Odyseja. Z Illiady ważny jest motyw wojny trojańskiej, która rozgrywa się o piękną Helenę. Poznajemy ją ze względu na motyw femme fatale, czyli kobiety fatalnej, która prowadzi mężczyznę do zguby. Jeżeli zaś chodzi o Odyseję ważny jest motyw długiej podróży do Itaki, gdzie na Odysa czeka jego ukochana Penelopa. Tutaj mamy motyw niezwykłej miłości, która przetrwać może próbę długiego czasu rozłąki.

W ramach epiki obowiązują nas także mity greckie z Mitologii Jana Parandowskiego. Tę powinniśmy poznać już w podstawówce, dlatego wiele szkół pomija przypomnienie ich. Z tych mitów, które szczególnie warto znać, to mity: o powstaniu świata (mity kosmogeniczne), Prometeuszu (prometeizm), Demeter i Korze, Narcyzie, Orfeuszu i Eurydyce, Syzyfie.

Orfeusz i Eurydyka ~ Peter Paul Rubens

DRAMAT

Z dramatów antycznych obowiązuje nas znajomość Króla Edypa autorstwa Sofoklesa (w niektórych szkołach omawiana jest również Antygona, ale znajomość całości NIE JEST obowiązkowa). Poznajemy go by poznać najważniejsze cechy dramatu antycznego.

Cechy dramatu antycznego:

zasada mimesis - naśladowanie rzeczywistości

zasada trzech jedności - jedność miejsca, czasu i akcji, czyli brak wydarzeń pobocznych, wszystko dzieje się po kolei jednego dnia i w jednym miejscu.

opiera się na konflikcie z siłami wyższymi

Na niego składają się: prolog, parados, wejściowa pieśń chóru, epeisodiony i stasimony (na zmianę), exodos (wyjściowa pieśń chóru).

ma prowadzić do katharsis czyli duchowego oczyszczenia.

Warto też pamiętać, że Sofokles wprowadził do dramatu antycznego trzeciego aktora - oznacza to, że na scenie w danym momencie może stać już nie 2 mężczyzn, a trzech (pamiętajmy, że jeszcze do czasów Szekspira, role żeńskie odgrywali mężczyźni).

FILOZOFIA

Najważniejsze filozofie to:

Cynizm - zdaniem cyników najważniejszą wartością była cnota. Wyzbywali się oni dóbr materialnych, które ich zdaniem przeszkadzały w osiągnięciu szczęścia. Dlatego też większość z nich żyła w skrajnym ubóstwie.

Stoicyzm - dla stoików najważniejsze było zachowanie wewnętrznej harmonii, a szczęście płynęło z cnoty i rozumu - aby czuć się szczęśliwym należało przyjmować ze spokojem zarówno dobre jak i złe wieści.

Epikureizm - kojarzy się przede wszystkim z Carpe diem! czyli po prostu z chwytaniem dnia. Epikurejczycy czerpali szczęście z każdego dnia i wierzyli, że chwila nieszczęścia jest chwilowa i nie należy się nią przejmować. Skrajnym epikureizmem był hedonizm.

Sceptycyzm - zdaniem sceptyków szczęście jest zależne tylko od nas - tylko my decydujemy kiedy jesteśmy szczęśliwi. Ich zdaniem poznanie prawdy jest niemożliwe i dlatego nie kształtowali swoich teorii. Zamiast tego obalali teorie innych filozofów.

Filozofia Sokretejska - zdaniem Sokratesa najważniejsza była cnota, którą można było nabyć. Jego sposobem na poznanie prawdy było zadawanie pytań. W ten sposób udowadniał wielu pewnym siebie filozofom, że nie wiedzą nic, gdy nie umieli odpowiedzieć na jego pytania. Ważne jest jego zdanie Scio me nihil scire które oznacza Wiem, że nic nie wiem. Największą wiedzą jest świadomość własnej niewiedzy.


Najważniejsze dla nas są stoicyzm i epikureizm (do których nawiązuje w swojej twórczości m.in. Jan Kochanowski). Cynizm i sceptycyzm służą jedynie poznaniu źródeł takich terminów jak cyniczny i sceptyczny.

BIBLIA

Biblia dzieli się na Stary i Nowy Testament. W pierwszym poznajemy dzieje przed Chrystusem, w drugim po jego narodzinach. Nie znamy autora Starego Testamentu, ponieważ uznaje się, że twórcy Biblii, to osoby piszące pod natchnieniem samego Boga i to on kierował słowa do ludu. W Nowym Testamencie mamy 4 Ewangelie - św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Jana.

Nie będę Wam tu podawać wszystkich ksiąg Biblii, bo najzwyczajniej w świecie nie jest nam to potrzebne na maturze, a nie wszystkich musi interesować to dzieło, dlatego opiszę tylko OBOWIĄZUJĄCE nas informacje.

Z Biblii musimy znać historię o Kainie i Ablu (uwaga! odwołując się bezpośrednio do ich historii na maturze należy podać księgę w której występują, dlatego lepiej odwoływać się do nich jako do motywu!), Adamie i Ewie, motyw Arki Noego, Abrahamie i Izaaku (motyw gotowości poświęcenia pierworodnego dla dobra narodu) oraz przypowieści (szczególnie o Miłosiernym Samarytaninie, o Synu Marnotrawnym oraz Siewcy).

Przypowieść (inaczej parabola) to utwór "o dwóch dnach". Oznacza to, że czytając go należy patrzeć na sens dosłowny i przenośny. Akcja paraboli ma miejsce w nieokreślonym miejscu i czasie, a bohaterowie są nosicielami cech uniwersalnych.

Do przypowieści często musimy się odwoływać przy okazji twórczości późniejszych twórców, np. motyw siewcy odnajdujemy w bajce Goreckiego opowiedzianej przez Żegotę w Dziadach cz. III Mickiewicza czy w Chłopach Reymonta (śmierć Boryny).

W zasadzie są to najważniejsze informacje, które musimy wiedzieć o starożytności na maturze. Ile z tego pamiętaliście, a ile ja przypomniałam? :) Mam nadzieję, że mój post wesprze Was w przygotowaniach do matury ^_^

Ze względu na tematykę mojego bloga, posty przedmaturalne będą dotyczyły tematów związanych z literaturą na maturze z języka polskiego. Jeżeli jednak macie wątpliwości dotyczące zadań z matematyki czy geografii (które także zdaję na maturze na poziomie rozszerzonym) to zawsze możecie do mnie napisać z prośbą o pomoc, na pewno się odezwę i postaram się pomóc :) Wszystkie informacje kontaktowe podane są w zakładce Kontakt, także serdecznie zapraszam! ^_^ Jeżeli będzie nas dużo, to może nawet założymy grupę? ;)

Oczywiście chciałabym też Wam życzyć wszystkiego najlepszego z okazji świąt Wielkanocnych <3

Do przeczytania!
Pozdrawiam!
Lexi D.